Hoewel de termen vaak door elkaar gebruikt worden, is een zorgregeling echt iets anders dan een omgangsregeling. Het verschil zit hem in de verantwoordelijkheid voor zorg en opvoeding van de kinderen. Met andere woorden: wie mag belangrijke beslissingen nemen over de kinderen.
Zorgregeling
Ouders die gezamenlijk gezag hebben, spreken na de scheiding een zorgregeling af. Hierin staan afspraken over hoe ouders samen de zorg en opvoeding van de kinderen verdelen. Zij zijn hier dus samen voor verantwoordelijk. Een voorbeeld van een zorgregeling is co-ouderschap waarbij de zorg vrijwel 50/50 verdeeld wordt, maar er zijn ook andere verdelingen mogelijk, zoals een 70/30 of 60/40 verdeling.
Omgangsregeling
Als één van de ouders het gezag heeft, dan spreken ouders een omgangsregeling af. Hierin maken ouders afspraken over hoe vaak en op elke manier de ouder zonder gezag de kinderen mag zien. Die ouder is echter niet verantwoordelijk voor de zorg en opvoeding en mag dus in principe ook geen belangrijke beslissingen nemen over de kinderen, ongeacht hoe vaak hij of zij hen ziet.
Maak een duidelijk schema
Of er nu een zorgregeling of een omgangsregeling wordt afgesproken, het is in het belang van iedereen om een duidelijk schema te maken wanneer de kinderen bij welke ouder zijn. Dit geeft houvast en het biedt duidelijkheid voor de kinderen. Dit is vaak een tweewekelijks schema, waarin precies wordt genoteerd waar de kinderen zijn, op welke dagen vanaf welke tijdstippen. Ook leg je daarin de wisseling vast. Hier lees je meer over de wisseling.
Naast het basisschema maak je in het ouderschapsplan ook afspraken over vakanties en belangrijke dagen, zoals feestdagen en verjaardagen. Vieren ouders de verjaardag van de kinderen dubbel, dus bij beide ouders, of hebben de kinderen één verjaardag, die het ene jaar bij vader en het andere jaar bij moeder wordt gevierd?
Bij de verdeling van de vakantie kunnen ouders bijvoorbeeld afspreken dat zij die 50/50 verdelen en dat vader in het oneven jaar eerste keus heeft en moeder in het even jaar. Uiterlijk 30 december van het voorafgaande jaar spreken ouders dan de vakanties voor het komende jaar af. Maar andere verdelingen (bijvoorbeeld de krokusvakantie altijd bij moeder, en de herfstvakantie altijd bij vader) zijn uiteraard ook mogelijk. Hoe ouders het inrichten is aan helemaal aan henzelf. Zo lang zij maar tot een regeling komen die voor henzelf en de kinderen goed werkt én deze goed is vastgelegd.
Bij belangrijke dagen, zoals feestdagen en verjaardagen, is het ook verstandig om afspraken te maken over eventuele cadeaus. Geven ouders bijvoorbeeld samen een verjaardagscadeau aan de kinderen of regelen zij dat apart van elkaar?
Ouders beslissen tot 18 jaar
Hoewel vaak wordt gedacht dat kinderen vanaf 12 jaar zelf mogen kiezen bij wie ze willen wonen, is dit wettelijk niet het geval. Bij kinderen onder de 18 jaar nemen de ouders de beslissingen. Alleen is het wel belangrijk dat zij de wensen van hun kinderen respecteren in de besluiten. Hier zal een rechter ook zeker naar kijken. En als de kinderen ouder zijn dan 12 jaar zal hij hen er ook persoonlijk naar vragen, per brief of in een gesprek. Het kind is overigens niet verplicht om met een rechter te praten.
Samen belangrijke beslissingen nemen
Het ouderlijk gezag verandert niet na de scheiding of het uit elkaar gaan. Hebben ouders tijdens de relatie gezamenlijk gezag, dan blijft in principe dat na de scheiding ook zo. Dat houdt dus ook in dat zij belangrijke beslissingen over de kinderen ook na de scheiding nog steeds samen nemen. Dit zijn beslissingen die grote impact hebben op het leven van de kinderen, zoals de schoolkeuze of medische behandelingen.
Toestemming voor reizen
Gezamenlijk gezag betekent ook dat ouders toestemming van elkaar nodig hebben als één van hen met de kinderen naar het buitenland wil, bijvoorbeeld voor vakantie. Deze toestemming hebben ouders met gezamenlijk gezag overigens altijd nodig, ook als zij nog bij elkaar zijn. De reden dat hier toestemming voor nodig is, is om kindontvoeringen tegen te gaan.
Ouders regelen die toestemming door voorafgaand aan een buitenlandse reis voor ieder minderjarig kind een toestemmingsformulier in te vullen. Dit ondertekent de reizende ouder samen met de ex-partner. Zo kan er nooit discussie ontstaan.
Wat houdt co-ouderschap in?
Met de term co-ouderschap wordt bedoeld dat ouders de zorg voor de kinderen zo gelijk mogelijk verdelen. Hierbij is het belangrijk dat ouders goed met elkaar kunnen overleggen en bereid zijn om nog regelmatig contact met elkaar te hebben.
Om co-ouderschap te laten slagen is het van groot belang dat ouders:
- altijd het belang van de kinderen voorop stellen;
- eventuele emoties over elkaar kunnen parkeren en zo neutraal mogelijk kunnen overleggen;
- met de kinderen overleggen over onderwerpen die hen aangaan;
- duidelijke (vervolg)afspraken maken in het ouderschapsplan;
- in het belang van de kinderen zoveel mogelijk bij elkaar in de buurt blijven wonen, in verband met school, sport, vriendjes, enzovoort;
- het in hoofdlijnen met elkaar eens zijn over opvoeding en ongeveer dezelfde regels aanhouden.
De nadelen van co-ouderschap
Hoewel co-ouderschap een prachtige invulling is van gezamenlijk ouderschap na de scheiding, kan het voor de kinderen ook nadelen geven. Vooral als zij op de middelbare school zitten, geeft co-ouderschap een extra belasting. Denk bijvoorbeeld aan alle schoolspullen die tussen twee huizen heen en weer gesleept moeten worden. En wanneer een kind in de examenperiode zit, is het belangrijk dat hij of zij alle aandacht kan geven aan de studie.
Het kan dan voor hem of haar fijner zijn om die periode in één woning door te brengen. Dit kan de plek zijn waar het kind zich het meest thuis voelt of waar de studieomstandigheden het beste zijn. Bijvoorbeeld een eigen kamer, meer rust, een eigen computer, enzovoort.
Hoe kies je de juiste zorg- of omgangsregeling?
Er bestaat geen standaard voor een ‘goede’ zorg- of omgangsregeling na de scheiding. Je zou eigenlijk kunnen zeggen dat een zorg- of omgangsregeling goed is als zowel de ouders als de kinderen er tevreden over zijn. Het is erg belangrijk dat de kinderen zich kunnen blijven ontwikkelen op sociaal en emotioneel gebied en een sociaal leven kunnen opbouwen.
Wel is de leeftijd van de kinderen een belangrijke factor bij de beslissing hoe ouders de zorg- of omgangsregeling vormgeven. Bij jonge kinderen, zeker tussen de nul en twee jaar, is het erg belangrijk dat zij hun beide ouders regelmatig zien. Eén weekend in de twee weken is dan te weinig om een band op te bouwen met de ouder waar zij niet wonen. Voor kinderen in die leeftijd adviseren wij dus altijd een zorg- of omgangsregeling waarbij zoveel mogelijk contact is tussen beide ouders en de kinderen.
Vanaf een jaar of vier zijn kinderen beter in staat om duidelijk te maken hoe zij de regeling beleven. Daarbij is het belangrijk dat ouders goed letten op de verhalen van de kinderen en de signalen die zij afgeven en dat zij daarop proberen in te spelen. Zeker in het begin kunnen kinderen – ook hele jonge kinderen – last hebben van heimwee naar papa of mama. Wij adviseren ouders altijd te proberen aan deze behoefte tegemoet te komen, als dat enigszins mogelijk is.
Het is fijn als ouders de school en eventuele kinderopvang op de hoogte brengen van de scheiding en de regeling die zij hebben afgesproken. Juffen, meesters en begeleiders kunnen er dan rekening mee houden en waar nodig extra ondersteuning geven.
Afspraken altijd nakomen
Welke regeling ouders ook kiezen, het is essentieel dat zij zich er altijd aan houden. Kinderen hebben – meer dan ooit – behoefte aan rust en regelmaat. Zo weten ze precies wat ze kunnen verwachten en wanneer ze de andere ouder kunnen zien.
Zeker in het begin is het voor kinderen erg verwarrend als de ene ouder spontaan op bezoek komt bij de andere ouder, hoe goedbedoeld dit bezoek vaak ook is. De kinderen moeten dan weer omschakelen, zich aanpassen en ook weer afscheid nemen. Wij adviseren ouders ook altijd om vakanties ruim van tevoren in te plannen, zodat kinderen weten wat ze kunnen verwachten.
Als ouders iets willen wijzigen in de regeling, dan is het belangrijk dat zij dit zo snel mogelijk met de kinderen bespreken.